SÜSLEMELİ CAMİLER
Anadolu’nun hemen hemen her ilinde, zengin ve renkli duvar resimleriyle dikkat çeken tarihi camilere rastlanır. Selçuklu ve Osmanlı dönemlerinde yapılmış olan bu camiler, Anadolu Türk mimari süslemesinin seçkin bir türünü oluşturan kalem işi bezemeleriyle etkileyici bir atmosfere sahiptir. Geometrik ve bitkisel karakterli motiflerden oluşan kompozisyonlarda, dini yazılar ve yapılar da tasvir edilmekte; her cami kendi özgün süslemeleriyle göz doldurmaktadır…
TGA
Pamukkale’ye bağlı Akköy mahallesinde yer alan caminin, 18-19. yüzyıllarda inşa edildiği düşünülmektedir. Cami hariminin güney, doğu ve batı duvarlarındaki kalem işi süslemeler iki pano halinde iç cepheyi dolanmaktadır. Duvarlarda bir sıra çiçek demeti motifi, bant halinde bütün cepheyi çevrelemektedir. Harimin duvarlarını süsleyen panolar ve kubbe içi tamamen bitkisel motiflerle bezenmiştir. Mihrabın içi çiçek ve kandil motifi ile süslenmiştir. Harimin tavanında, minberinde, kapısında ve mahfilinde zengin oyma ahşap işçiliği görülmektedir.
TGA
Yozgat'ın İstanbulluoğlu mahallesinde yer alan cami, 1801 yılında yaptırılmıştır. Yapının içinde yoğun olarak ahşap ve kalem işi süslemeler göze çarpmaktadır. Bu süslemeler genellikle pencerelerde, beden duvarları, kadınlar mahfili, mihrap ve örtü kısmındadır. Duvarların alt kısımlarında mermer taklidi panolar, üst kısımlarında ise kıvrım dal motiflerinin oluşturduğu çiçek motifleri yer almaktadır. Harimde, şeritler içindeki doğa manzaraları dikkat çekicidir. Bu manzaralarda kır yapıları, köşkler, çadırlar, köprüler, yel değirmenleri, dereler, çeşmeler, küçük camiler ve kepenklerini açmış dükkânlar görülür.
TGA
Samsun'un Kavak ilçesine bağlı Bekdemir köyünde yer alan cami, 16. yüzyılda yılında inşa edilmiştir. Caminin zengin süslemeleri özellikle mihrap, mihrap duvarı, minber, mahfil, tavan ve harim kapısında yoğunlaşmaktadır. Süslemeler genel olarak bitkisel karakterlidir. Mihrap ve mihrap duvarı süslemelerinde kandiller, vazodan çıkan çiçekler, rozetler ve palmetler görülmektedir. Harim içinde ve dışında birtakım yazılar da bulunmaktadır. Mihrap duvarında halife isimlerinin yazıldığı çerçevelerin yanına yine boyama olarak, daire kadranlı ve rakamları Arapça olan bir saat şekli yapılmıştır.
TGA
Denizli’nin Akköy ilçesine bağlı Belenardıç köyünde bulunan cami, 1884 yılında inşa edilmiştir. Camide, son cemaat yerinin tüm duvarları kalem işi süslemelerle bezenmiştir. Onarım görmüş olan batı duvarı haricinde son cemaat yeri ve harimin bütün duvarları zikzak motifinden oluşan yatay bir şeritle iki bölüme ayrılmış; her bölüm ayrıca dikey şeritlerle bölünerek dikdörtgen panolar elde edilmiştir. Panolar yeşil, kahverengi, siyah ve mavi renkte muhtelif kalem işi süslemelerle doldurulmuştur.
TGA
Denizli’nin Baklan ilçesine bağlı Boğaziçi mahallesinde yer alan cami, 1767 yılında inşa edilmiştir. Camide, tavan ve ahşap destekler zengin kalem işi süslemelere sahiptir. Caminin duvarları ise tamamen bitkisel motifler, yazılar ve süslemelerle doludur. Duvar ve ahşap üzerinde; kalem işi süslemeler, geometrik desenler, mimari ve sembolik tasvirler ile yazılar dikkat çekmektedir. Duvarda, bir Türk kılıcı olan Yatağan ile beraber, üç adet çakmaklı tüfek de resmedilmiştir. Ahşap minber ve vaaz kürsüsü ise süslemesizdir.
Manisa İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü
Anadolu’da ender görülen eşsiz motif ve duvar süslemeleriyle dikkat çeken cami, Manisa Soma’nın en eski yerleşim yeri olan Cuma mahallesinde yer alır. Yapım tarihi 1791 yılıdır. Cami içinde, minyatür sanatından modern resim sanatına geçişin izlerini barındıran süslemeler arasında Kâbe resimlerinden bitkisel motiflere, geometrik şekillerden kıvrık dallara, natüralist çiçeklerden armalara ve istiridye kabuğunu andıran motiflere varan değişik süslemelere rastlanır. Pencere üstleri, kadınlar mahfili, minber ve kürsü ise kartuşlar içerisine alınmış vazo ve ibriklerden çıkan çiçekler ve çiçek buketleri ile bezelidir.
TGA
Kırklareli merkezde, çarşı içinde yer alan cami, 1383 yılında yapılmıştır. Bir erken dönem Osmanlı eseri olan caminin içindeki kalem işi süslemeler son derece sadedir ve hepsi 19. yüzyılda gördüğü onarımlar sırasında yapılmış olmalıdır. Kubbe eteğinde duvarları çevreleyen yazı kuşağı, mihrap duvarındaki yazılı geniş bordür, pencere alınlıklarındaki sülüs yazılar lâcivert zemin üzerine beyaz boya ile yazılmıştır. Çiçek sepetleri, kordonlu perde ve kurdele şeklindeki kalem işi süslemeler barok üslûbunun iddiasız örnekleridir.
Tanıtma Genel Müdürlüğü Arşivi
Trabzon’un Sürmene ilçesine bağlı Gültepe mahallesinde yer alan cami, 1867 yılında inşa edilmiştir. Harime girişin solundan ahşap merdivenlerle iki katlı kadınlar mahfiline çıkılmaktadır. Dört ahşap ayak üzerine oturan mahfil katı son derece sadedir. Harimin tavan ve döşemeleri ahşaptandır. Harim duvarlarında vazo içerisinde çiçekler, kandiller, dualar, Allah’ın isimleri ve cami tasvirlerinden oluşan kalem işi süslemeler yer almaktadır. Yapının dikdörtgen formdaki, yuvarlak nişli, dilimli kubbeli taş mihrabı perde motifi ile sonlandırılmıştır.
Bursa İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü
Bursa’nın Keles ilçesine bağlı Kemaliye köyünde yer alan cami, 1874-1875 yıllarında inşa edilmiştir. Caminin içerisinde kalem işleri ve ahşap süslemeler bulunmaktadır. Mihraptaki süslemelerde, açılmış perde motifiyle iki yanında birer sütun ve selvi motifi vardır. Pencere nişlerinin kenarları yapraklarla süslenmiştir. Pencerelerin doğu ve batı köşelerinde vazodan çıkan çiçek motifleri görülürken; doğu ve batı duvarlardaki panolara çiçekli vazolar, yapılar, yazılar ve Kâbe tasviri yapılmıştır. Caminin tavanındaki ve minberindeki ahşap süslemeler, dönemin ağaç oyma işçiliğinin güzel bir örneğidir.
İzmir İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü
İzmir’in Ödemiş ilçesine bağlı Bademli mahallesinde yer alan caminin, ne zaman ve kimin tarafından inşa edildiği bilinmemektedir. Caminin gerek dış cepheleri gerek iç mekânı zengin bezemelere sahiptir. Ahşap ve sıva üzerine yapılmış̧ süslemelerde işlenen konular genelde manzaralar, orman görünümleri, natürmortlar, Mekke ve Medine tasvirleri, kılıç ve sütunce gibi motiflerden oluşmaktadır. Dış̧ cephe resimleri günümüze ulaşabilen ender yapı örneklerinden biri olan caminin son cemaat yerindeki tavanın ahşap işçiliği de dikkat çekicidir.
TGA
16. yüzyılda yaptırılan cami, Bilecik’in Osmaneli ilçesinde yer alır. Caminin içinde, süsleme olarak hat sanatı ön plandadır. Bunlardan biri, mahfilin batı ucundan geniş bir kuşak halinde başlayan batı, güney ve doğu duvarlarının üst kısmında devam eden Fetih Suresi’dir. Pencere aralarındaki boşluklara iri harflerle, “Vav”, “Ali”, “Elhamdülillah”, “Muhammed” ve “Hû” ifadeleri yazılmıştır. Cami mihrabının solunda ise Kâbe tasvirli çini bir pano yer alır. Açık mavi zemine sahip olan panonun etrafı, sarmaşık şeklinde düzenlenmiş rumilerle çerçevelenmiştir.
TGA
Afyonkarahisar’ın Sandıklı ilçesinde bulunan cami, 1379 yılında inşa edilmiştir. Caminin içindeki süslemeler 19. yüzyıl Osmanlı mimarisinin süsleme özelliklerini yansıtır. Duvar resimlerinde çam ağaçları, sarmaşıklı çiçek motifleri, kıvrık dallı ağaçlar, su kovaları, vazolu ve sepetli çiçekler, asma yaprakları ve üzüm salkımları arasındaki vazoların üzerinde girland motifleri görülür. Duvarlara ve kubbeye ayetler ve dini yazılar bezenmiştir. Kubbede Sultanahmet ve Tophane Camii tasvirleri de bulunur. Bunlar, devrin perspektif anlayışına göre minyatür tipte yapılmıştır.
Balıkesir İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü
Balıkesir’in Burhaniye ilçesinde yer alan cami, 1895 yılında yaptırılmıştır. İç mekânındaki kalem işi duvar resimleri Anadolu’daki diğer örneklere benzemektedir. Caminin iç duvarlarını süsleyen bu resimlerde manzara ve tabiat tasvirleri ile beyaz güllerin ve akant yapraklarının ön plana çıkarıldığı bitkisel süslemeler göze çarpmaktadır. Ayrıca, hayali bir İstanbul panoramasını yansıtan kent tasviri, bacasından duman tüten bir un değirmeni ve köy mezarlığı betimlemesi gibi ögeler de duvarları süsleyen resimler arasında ilgi çekmektedir.
TGA
Kütahya’nın Şaphane ilçesinde yer alan caminin yapım tarihi kesin olarak bilinmemektedir. Caminin iç mekân duvarlarındaki kalem işi süslemeler harim duvarları, ahşap tavan, kubbe içi, minber ve vaaz kürsüsünde yoğunlaşmıştır. Doğu, batı ve güney duvarlar birbirlerinden farklı boyutlardaki panolara ayrılmış ve Kuran-ı Kerim’den ayetler, bitkisel motifler, saat, cami ve hayat ağacı gibi resimler bu panoların içerisine yapılmıştır. Caminin kubbesi de oldukça süslüdür. Çıtalarla düzenlenen ahşap tavandaki geometrik yüzeylerin içleri farklı renklere boyanarak tavana hareketlilik kazandırılmıştır.
TGA
Yozgat’ın Şefaatli ilçesine bağlı Paşaköy mahallesinde yer alan cami, doğu duvarının üst hizasındaki, oval bir kartuş içine kalem işi ile yazılmış kitabesinden anlaşıldığına göre 1773-74 yıllarında yaptırılmış, 1895-96 yıllarında ise onarılmıştır. Dışı sade olan caminin iç süslemeleri dikkat çekicidir. Yapıda süslemelerin yoğun olarak görüldüğü ahşap tavan, tavan göbekleri, sütun başlıkları ve minber, boş yer bırakılmaksızın Batı tarzı süslemeler ile donatılmıştır. Harimde bulunan çeşitli dönemlere ait duvar resimlerinde ise minyatür etkisi hissedilmektedir.
Tanıtma Genel Müdürlüğü Arşivi
Denizli’nin Acıpayam ilçesine bağlı Yazır mahallesinde yer alan cami, 1801 yılında yaptırılmıştır. Cami, süsleme bakımından oldukça zengindir. Duvarlar boydan boya panolar halinde çeşitli ve renkli resimlerle bezenmiştir. Bu resimlerin konuları arasında; vazo içinde bitki ve çiçekler, avlu içinde cami, bir kap içinde ve boşlukta duran meyve resimleri bulunmaktadır. Ayrıca camide yazı da süs unsuru olarak kullanılmıştır. Caminin düz ahşap tavanı ve minberi stilize bitki motifleriyle süslenmiştir. Harim duvarları ve tavanında yer alan süslemeler, döneminin en gözde örnekleri arasındadır.
Anadolu’nun dört bir yanında karşınıza çıkabilecek bu süslemeli camiler, hem tarihi hem de sanatsal değerleriyle görülmeye değer duraklardır. Yolunuz düşerse mutlaka uğrayın; her birinde sizi geçmişle bugünü buluşturan bambaşka bir hikâye bekliyor olacak.