Mor Kiryakus (Kuryakos, Kuryakus) Manastırı, Batman’ın Beşiri ilçesine bağlı Ayrancı köyünde bulunmaktadır. Süryani Hıristiyanları tarafından kutsal kabul edilen ve Tur Abdin olarak bilinen bölgenin en uç noktasında yer alır.
4. yüzyılda Halep’ten Tur Abdin bölgesine gelerek Hıristiyanlığı yayan keşişler, özellikle Kuzey Mezopotamya Ovası'na hâkim tepe ve kayalıklar üzerine çok sayıda manastır kurmuştur. Kıra Dağı'nın ovaya bakan doğu yamacına yapılan Mor Kiryakus Manastırı, bölgenin ilk manastırlarından biri olduğu için önemli bir eserdir.
TGA
Manastır girişindeki ana kapı ile iç avluyu ayıran kemerli kapının üzerinde Süryanice yazılmış iki taş kitabe mevcuttur. İlk kitabede Halepli Salibo isimli birinden bahsedilmekte; ancak manastırın yapım tarihi hakkında bilgi verilmemektedir. Manastırda çan kulesinin bulunmayışı ise yapının MS 5. yüzyılda yapılmış olduğunu düşündürmektedir.
TGA
Mor Kiryakus Manastırı, dehlizlerle inilen bir yer altı katıyla birlikte üç katlı bir yapıdır. Dıştan dikdörtgen planlıdır. İçten geniş iki kare planlı kapalı bir avlu ve bu avlunun etrafındaki kemerli payendelerin gerisindeki odalardan meydana gelmektedir. Manastır patriğinin yatak odası olarak kullandığı oda tavanını oluşturan sekizgen dilimli taş kubbedeki yıldızlı haçların mimari yapısında, üstün bir sanat değeri vardır.
Osmanlı döneminde de birkaç kez onarım geçiren Mor Kiryakus Manastırı, Tur Abdin bölgesinin engebeli yapısı üzerine serpiştirilmiş eşsiz güzellikteki onlarca manastır ve kilise gibi zamanla cemaati kalmadığı için metruk duruma düşmüştür. Kültür ve Turizm Bakanlığınca tescil edilerek koruma altına alınan manastır, yürütülen restorasyon çalışmaları neticesinde yenilenmiştir.