Assos Antik Kenti, Çanakkale’nin Ayvacık ilçesindeki Behram (Behramkale) köyü sınırları içinde yer almaktadır. Kent, Antik Dönem yazarlarına göre MÖ 7. yüzyılda kurulmuştur. Ancak son arkeolojik çalışmalarla kentin geçmişinin Bronz Çağı’na kadar uzandığı tespit edilmiştir.
Çanakkale İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü
Bir liman şehri olmakla birlikte Assos, Ege Denizi kıyısından yaklaşık 238 metre yükseklikteki volkanik bir kayalık tepe ve etekleri üzerinde yer alır. Kentteki yapıların hemen hemen hepsi, işlemesi zor ama son derece dayanıklı bir taş olan volkanik andezit taşından inşa edilmiştir.
Doğuda ve batıda iki ana girişi olan antik kent, güneye doğru uzanan teraslar üzerindeki yapı topluluklarından oluşmaktadır. Kentin etrafını çeviren surların önemli bir bölümü bugün hala ayaktadır. Assos’taki diğer kalıntılar arasında, kentin en yüksek bölgesinde yer alan akropolis üzerindeki Athena Tapınağı ile denize doğru inildikçe agora, gymnasium, tiyatro, kilise, hamamlar, bouleuterion ve nekropol yapıları sayılabilir.
Assos’taki en önemli yapılardan biri olan ve MÖ 6. yüzyılda inşa edilen Athena Tapınağı, kentin koruyucusu olarak bilinen Tanrıça Athena'ya adanmıştır. Assos Athena Tapınağı, Arkaik Çağ’da Anadolu’da dor düzeni olarak adlandırılan mimari üslupla yapılmış, bilinen ilk ve tek örnektir. Tapınağa ait bezemeli friz ve metoplarda mitolojik konular ve hayvan mücadeleleri işlenmiştir.
Servet Uygun
Agora (kent meydanı), tapınağın yer aldığı akropolün güney eteklerindeki teraslar üzerindedir. Agoranın kuzeyinde iki katlı, güneyinde ise dört katlı bir stoa yer alır. Agoranın resmi yapıları, doğu kısmındaki dar alanda toplanmış olup burada bouleterion (kent meclisi) kalıntıları da bulunur.
Agora ile büyük batı kapısı arasında gymnasium yer almaktadır. Agoranın batısından aşağı inerken önce hamamlara sonra da Yunan ve Roma dönemlerinde kullanılan 5 bin kişilik tiyatroya ulaşılmaktadır.
TGA
Kentte, surların dışındaki doğu, batı ve kuzey bölgeler nekropol (mezarlık alanı) olarak kullanılmıştır. Mezarlar kentin batı ve doğusundaki ana kapılara bağlanan yolların kenarlarında daha fazladır.
TGA
Kazıların en yoğun gerçekleştirildiği mezar alanı, Batı Nekropolisi olup alanın ortasından geçen ve günümüze kadar iyi durumda ulaşan, zemini büyük taşlarla kaplı yol MÖ 6. yüzyıla tarihlenmektedir. Arkaik cadde olarak anılan bu yolun her iki yanında çok sayıda mezar ve lahit mevcuttur. Assos Antik Kenti, Roma döneminde lahitleri ile ünlüdür ve burada üretilen lahitler Anadolu'nun birçok yöresine gönderilmiştir. Andezitten üretilen bu lahitler, o dönemde “et yiyen” veya “insan yiyen” olarak adlandırılmıştır.
Assos ve çevresi 14. yüzyılda Türk hakimiyetine geçmiştir. Kentte Erken Osmanlı Dönemine ait cami ve köprü bulunmaktadır. Hüdavendigar Camisi, 14. yüzyılda I. Murat tarafından yaptırılmıştır. Tek kubbeli cami, akropolün kuzey köşesinde yer almaktadır.
TGA
Hüdavendigar veya Behramkale Köprüsü olarak da anılan köprü, Tuzla Çayı üzerindedir ve tümüyle ayakta olup halen kullanılmaktadır.
TGA
Assos Antik Kenti’ne ait bazı buluntular, günümüzde Louvre (Fransa), Boston (ABD), İstanbul Arkeoloji ve Troya (Çanakkale) müzelerinde sergilenmektedir.
Assos Antik Kenti, 2017 yılında UNESCO Dünya Kültür Mirası Geçici Listesi’ne girmiş hem tarih hem doğa turizmi açısından önemli bir merkezdir.
Kaynaklar:
Arslan, Nurettin. “Troas Bölgesi’ndeki Taşın Hayat Verdiği Kent Assos: 1881-2009 Yılları Arasındaki Kazılara Genel Bakış” 2010, s. 113-139.
Çanakkale İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü web sitesi. “Assos Ören Yeri”
Kültür ve Turizm Bakanlığı, muze.gov.tr. “Assos, Dünyadaki En Güzel Korunmuş Yunan Polis (Kent) Örneği” broşürü.
Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü web sitesi. “Assos Arkeolojik Alanı (Çanakkale) [2017]”
(ÖZDEM, Filiz (Ed.), Aşklar, Savaşlar, Kahramanlar ve Çanakkale; Veysel Tolun, Osmanlı’nın Akdeniz’e Açılan Kapısı. Çanakkale, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul, 2012, s. 11-162.)
turkishmuseums.com. “Çanakkale Assos Örenyeri”