Soli Pompeipolis Antik Kenti, Mersin’in Mezitli ilçesindedir. Kentin erken tarihi konusunda çok fazla bilgi bulunmamaktadır. MÖ 6. yüzyıl ortalarından başlayan ve Büyük İskender’e kadar süren Anadolu’daki Pers egemenliği Soli için de geçerlidir. Ancak MÖ 5. yüzyılda kentte sikke basılması, kentin bir ölçüde özerkliğini koruduğunu göstermektedir.
Bir liman kenti olan Soli Pompeipolis, Helenistik dönemde Seleukos egemenliği altındayken parlak bir dönem yaşamıştır. Seleukos yönetiminin MÖ 1. yüzyılda zayıflamaya başlamasıyla Soli için de zor günler başlamış; Armenia Kralı Tigranes, kenti yağmalatıp halkını göçe zorlamıştır. Romalı komutan Pompeius’un bölgedeki karışıklığa bir son vermek için MÖ 67’de yaptığı reformlarla dağdaki korsanların bir bölümü nüfusu azalan Soli’ye yerleştirilmiştir. Grekçe Soloi, Latince ise Soli olarak kullanılan kentin adı, bu olaydan sonra Pompeiopolis (Pompeius’un kenti) olarak değiştirilmiştir.
TGA
Roma yönetimi ile birlikte kent yeniden eski canlılığına kavuşmuştur. Roma İmparatoru Hadrianus MS 130’da Anadolu’ya yaptığı gezi sırasında artık Roma’nın bir eyaleti olan Cilicia’ya da gelmiş ve Soli’deki liman çalışmalarına parasal destek vermiştir. Soli, Hıristiyanlık döneminde bir piskoposluk merkezi olmuştur. Ancak 525’te büyük bir depremle zarar görmüş ve 7. yüzyılda da Arap akınlarıyla karşı karşıya kalmıştır.
Günümüze ulaşmamakla birlikte 19. yüzyılda Soli’ye gelen Avrupalı gezginler, kentte tiyatro, tapınak, hamam gibi yapıların ve nekropolisin bulunduğundan söz ederler. Bugün antik kentin çevresi, yerleşim alanları ile dolmuştur.
Sütunlu Cadde: Bugün caddede toplam 33 sütun ayaktadır. Bunlardan 4’ü batı 29’u doğu sütun dizisine aittir. Korinth düzenindeki sütun başlıklarından bazıları figürlüdür. Ayrıca bazı sütunların üzerindeki yazıtlardan, caddeye bakan konsolların Romalı imparatorların ya da üst düzey yöneticilerin büstlerini taşıdığı anlaşılmaktadır.
Soli Höyük: Höyük yaklaşık 22 metre yüksekliğinde ve 300 metre çapındadır. Tepe üzerinde yapılan yüzey araştırmalarında erken demir döneminden, Roma dönemine kadar tarihlenen keramik parçaları bulunmuştur.
Antik Liman: Kalıntılarının bir bölümü bugün de görülebilen liman, birbirinden 200 metre aralıklarla düzenlenmiş iki dalgakırandan oluşmaktadır. Bunlardan batıdaki daha iyi korunmuştur. Büyük kalker blokların, demir perçinlerle tutturulduklarını gösteren izler halen görülebilmektedir. Batıdaki dalgakıranın batısı kum yığıntısı ile dolmuştur. Yapılan ölçümlere göre korunmuş olan uzunluğu yaklaşık 160 metre, eni ise 23 metredir. Yapı malzemesi olarak kullanılan kalker taşların ise yaklaşık uzunluğu 160 santim, eni ve derinliği 60 santimdir. Doğudaki dalgakıranın çok azı kaldığı için ancak 40 metre kadarı ölçülebilmiştir. Soli Pompeipolis, antik döneme ait liman kalıntıları gözle görülebilen ender ören yerlerinden biridir.
Kaynak: Mersin İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü.